Teknolojinin gelişmesi ve dünyanın globalleşmesiyle birlikte her alanda yeni sektörler, yeni imkanlar meydana gelmiştir. Sağlık Turizmi de bunlardan biridir. İnsanların, yüzyıllardır hastalıklarına deva bulabilmek için başka bir yere yolculuk etmeleri inkar edilemez bir gerçektir. Sağlık Turizmi, insanların tedavi, rehabilite gibi her türlü sağlık hizmetleri için başka bir ülkeye seyahat etmeleridir. Aynı şekilde doktorların da hizmetleri için başka ülkeye seyahat etmeleri bu sektörün içinde kabul edilmektedir. Bu sektör sağlık kuruluşlarının gelişmesini sağlamıştır. Sağlık Turizmi Desteği ise bu kuruluşlara yatırımlar yaparak daha çok turist çekmesini ve ekonomik anlamda kazanç sağlamayı amaçlamaktadır.
Devletin sağladığı bu ekonomik destekler firmaları motive etmektedir. Sağlık turizmi desteği 1980 yılında başlamış ve bu sektöre olan ilgi arttıkça teşvikler de artmıştır. Teşvikler “Döviz Kazandırıcı Hizmet Ticaretinin Desteklenmesi Hakkında Karar” ismiyle yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Sağlık Turizmi Desteği sadece Sağlık Bakanlığı tarafından sağlanmamaktadır. Kültür ve Turizm Bakanlığı tanıtımlar noktasında, Ekonomi ve Maliye Bakanlığı ise maddi imkanlar noktasında destekler sağlamaktadır. Sağlık Turizmi Desteği’ni bilinçli kullanan firmaların giderlerini yaklaşık olarak %60 düşürdüğü gözlemlenmiştir.
Devlet desteği için başvuru yapacak firmaların önce tescil işlemlerini tamamlaması gerekmektedir. Bu işlemlerden sonra, Tescil Desteği Başvuru Belgeleri toplanır ve incelenmek üzere ilgili mercilere başvurulur. Yurt içinde tescili bulunup, yurt dışı tescil belgesi almak için başvuran firmanın Marka Yurtdışı Tescil ve Koruma Desteği Başvuru Belgeleri’ni tamamladıktan sonra başvurması gerekmektedir. Yurt dışı tescil belgesi için yapılması gereken araştırmalar ve zorunlu harcamalar için devlet desteği sağlanmaktadır. Firmanın önceden bulunan Tescil Belgesi’nin yenilenmesi için yapılacak olan işlemlerin karşılanması destek kapsamında yer almamaktadır. Sağlık Turizmi Desteği için başvuru yapacak firmaların devlet desteğinden faydalanabilmesi için Rapor/ Yurtdışı Şirket Alımına Yönelik Danışmanlık Desteği Ön Onay Başvuru Belgeleri ile ilgili mercilere başvurması gerekmektedir. Başvuru şartlarına uymayan ve onay alamayan hiçbir firma teşviklerden yararlanamayacaktır.
Tüm dünyada giderek önem kazanan Sağlık Turizmi, 100 milyar dolarlık bir pazar haline gelmiştir. Gelişen teknoloji ile beraber Sağlık Turizmi de çeşitlilik kazanmıştır. Çeşitlerini şu şekilde sıralayabiliriz;
• Medikal Turizm
• İleri Yaş ve Engelli Turizm
• Wellness ve SPA Turizmi
• Termal Turizm
Medikal Turizm, tıbbî, cerrahi, diş hekimliği gibi tedavi edici alanlarda bir sağlık hizmeti almak amacıyla hastaların başka bir ülkeye seyahat etmeleridir. Kendi ülkelerinde zaman, maddi uyuşmazlıklar veya herhangi bir sebepten dolayı ulaşamadıkları sağlık hizmetini başka ülkelerde ararlar. Her medikal turizm faaliyeti aynı zamanda bir sağlık turizmi sayılmasına karşın, her sağlık turizmi faaliyeti medikal turizmin kapsamına girmemektedir. Medikal Turizmini, diğer sağlık sektörlerinden ayıran yönü; yurt dışından gelen hastaların kendi iradeleri ve istekleri dışında daha çok ihtiyaçları olan mecburi tedaviler olmasıdır. Medikal Turizm, Wellness-SPA Turizmi veya Termal Turizmi gibi kişinin sağlığını güçlendiren, kişiyi dinlendiren hastanın kendi isteği doğrultusunda tercih ettiği tedavilerden değildir.
Medikal Turizm açısından Türkiye’nin en büyük avantajı akredite edilmiş sağlık kuruluşlarının fazlalığıdır. Türkiye, medikal turizm kapsamında Tayland’dan sonra en fazla JCI tarafından akredite edilmiş sağlık kuruluşuna sahip ülke konumundadır. Medikal Turizm için Almanya’dan çok fazla hasta Türkiye’ye gelmektedir. Bu kişilerin Türkiye’yi tercih etmesinde, Almanya’da yaşayan yaklaşık 4,5 milyon Türk vatandaşının bir tanıtım ve reklam aracı olması etkili olmuştur. Normal olarak da Türkiye’ye gelen turist sayılarında Alman vatandaşlarının büyük bir kısmı oluşturduğu bilinmektedir. Devlet kurumları ve özel kuruluşlar da Almanya gibi birçok ülkede reklam projeleri yapmaktadır.
Sağlık Turizmi Desteklerini altı başlık altında toplayabiliriz. Şirketler hangi konuda destek almak istiyorlar ise seçimlerini bu başlıklara göre yapmalıdırlar.
1- Pazara Giriş Desteği
• Rapor Desteği
• Hasta Yol Desteği
2- Yurt Dışı Tanıtım Desteği
• Bağımsız Tanıtım Desteği
• Fuar, Kongre, Konferans Desteği
• İnternet Arama Motoru Desteği
3- Yurt Dışı Birim Desteği
4- Belgelendirme Desteği
5- Ticaret Heyeti ve Alım Heyeti Destekleri
6- Danışmanlık Desteği
Sağlık Turizmi Yönetmeliği’nin ilk maddesinde yönetmelikte neler amaçlandığı açıklanmıştır. “MADDE 1: Bu Yönetmeliğin amacı, uluslararası sağlık turizmi ve turistin sağlığı kapsamında uluslararası düzeyde sunulan sağlık hizmetlerinin asgari hizmet sunum standartlarının belirlenmesi, uluslararası sağlık turizmi hizmetlerinde faaliyet yürütecek sağlık kuruluşları ile aracı kuruluşların yetkilendirilmesi ve bu faaliyetlerin denetlenmesine ilişkin usul ve esasları düzenlemektir.” İkinci maddede ise bu yönetmeliğin, sağlık hizmeti almak için ülkemize gelen turistleri ve ülkemizde bulunduğu süre zarfında sağlık hizmeti ihtiyacı ortaya çıkan bireyleri, bu bireylere hizmet veren kamu, üniversite ve özel sağlık kuruluşlarını ve aracı kuruluşları kapsadığı açıklanmıştır. Yönetmeliğin ikinci bölümünde Uluslararası Sağlık Turizmi ile ilgili esaslar belirtilmiştir.
Yönetmelikteki kriterlere uygun olarak teşhis, tedavi ve rehabilite edici sağlık hizmetleri ile geleneksel ve tamamlayıcı tıp uygulamaları hizmetleri sunulabilecektir. Bu hizmetleri verebilmek için önce yetki belgesi bulundurmak gerekmektedir. “Uluslararası sağlık turizmi kapsamında faaliyette bulunabilmek için; sağlık tesisinin ve aracı kuruluşun uluslararası sağlık turizmi yetki belgesi alması zorunludur. Yetki belgesi almayanların uluslararası sağlık turizmi faaliyetleri Bakanlıkça durdurulur.” Yedinci maddede Bakanlıktan Uluslararası Sağlık Turizmi Yetki Belgesi alabilmek için gerekli olan kriterler açıklanmıştır. Bu kriterler;
• Uluslararası Sağlık Turizmi Sağlık Tesisi Yetkinlik Kriterleri’nde belirtilen kriterleri taşıması zorunludur;
1-Sağlık tesisinin, uluslararası sağlık turistinin, tedavi göreceği doktorun/doktorların mesleki geçmişi/ geçmişleri hakkında sağlık tesisinin internet sitesinden bilgi alabileceği bir alt yapıya sahip olması gerekmektedir.
2- Uluslararası sağlık turistinin ödemelerini sağlık tesisine ulaşmadan önce depozito olarak hastanenin hesabına yatırabileceği bir alt yapı olmaladır.
3- Sağlık tesisi otomasyon sistemi üzerinde, uluslararası sağlık turizmi ve turistin sağlığı kapsamında sunulacak sağlık hizmetleri kapsamında yapılacak tüm işlemleri yabancı hasta modülü üzerinden yapmaları için gerekli alt yapı olmalıdır.
• Uluslararası Sağlık Turizmi Aracı Kuruluşu Yetkinlik Kriterleri’nde belirtilen kriterleri taşımak zorunludur.
1- 14/9/1972 tarihli ve 1618 sayılı Seyahat Acentaları ve Seyahat Acentaları Birliği Kanunu uyarınca alınmış A Grubu seyahat acentası işletme belgesi sahibi olmak.
2- Uluslararası sağlık turizmi yetki belgesine sahip en az 3 sağlık tesisi ile protokol imzaladığını belgelemek. Bu protokol, aracı kuruluşun uluslararası sağlık turizmi yetki belgesini almasının ardından yürürlüğe girecektir.
3- Gelebilecek çağrıları cevaplamak amacıyla en az 2 dilde 7/24 hizmet verebilecek alt yapıya sahip olmak. (Yabancı dilin birisinin İngilizce olması zorunludur.)
4- Çağrılara bakacak personelin dışında, yabancı dil bilen en az 2 personel daha istihdam etmek. (Yabancı dilin birisinin İngilizce olması zorunludur.)
5-Yabancı dil yeterliliği için aşağıdaki belgelerden en az birine sahip olmak;
• İngilizce veya hizmet sunulacak uluslararası sağlık turistinin dilinden ÖSYM tarafından yapılan Yabancı Dil Bilgisi Seviye Tespit Sınavında yüz üzerinden en az altmış beş puan almış olmak ya da ÖSYM tarafından bu puana denk kabul edilen uluslararası geçerliliği bulunan bir belgeye sahip olmak,
• İngilizceden veya hizmet sunulacak uluslararası sağlık turistinin dilinden Avrupa Dil Portfolyosu’nda yer alan B2 dil düzeyini gösterir belgeye sahip olmak.
• Çifte vatandaşlık kimliği olanların Türkçe dilinden Avrupa Dil Portfolyosu’nda yer alan B2 dil düzeyini gösterir belgeye sahip olması.
• Lisans düzeyinde Mütercim ve Tercümanlık bölümünden mezun olduğuna dairbelgeye sahip olmak.
6-Aracı kuruluş, aşağıdaki hususları yerine getireceğini yazılı olarak taahhüt etmelidir. Bu taahhütlerin yerine getirilip getirilmediği, yapılacak olan tüm denetimlerde dikkate alınacaktır.
• Türkçe ve İngilizce zorunlu olmak üzere en az 3 dili destekleyen bir web sitesine sahip olmak, bu web sitesinde uluslararası sağlık turistinin bilgi almak isteyebileceği konularla ilgili gerekli açıklamaları bulundurmak, anlaşmalı olduğu sağlık tesislerini yayınlayarak bu sağlık tesisleri hakkında ayrıntılı bilgi sunmak.
• Uluslararası sağlık turistine, tüm seyahatini kapsayacak şekilde seyahat sigortası yaptırmak.
• Uluslararası sağlık turistinin almak istediği sağlık hizmetine uygun olan sağlık tesislerini, sağlık turistinin tıbbi bilgi ve / veya belgelerini önceden sağlık tesisine ileterek araştırmak,
• Uluslararası sağlık turistine, almak istediği sağlık hizmetini sunabilecek sağlık tesisleri hakkında ayrıntılı bilgi vermek.
• Uluslararası sağlık turistinin alacağı sağlık hizmeti ücreti ile ilgili sağlık tesisinden bilgi alarak uluslararası sağlık turistine yaklaşık hizmet bedeli ve ödeme şartları hakkında bilgi vermek.
• Uluslararası sağlık turistine ülkemizdeki seyahat, pasaport, şehir içi ulaşım, iletişim, konsolosluk işlemleri gibi konularda bilgi vermek.
• Uluslararası sağlık turisti ile beraberinde gelenlerin ülkemize gelişlerini, ülkemizde konaklamalarını ve ülkelerine dönüşlerini sağlamak.
• Uluslararası sağlık turistini, hizmet alacağı uluslararası sağlık turizmi sağlık tesisine transfer etmek, tesisteki uluslararası sağlık turizmi birimi ile irtibata geçerek turisti bu birime teslim etmek, taburcu olduktan sonra tesisten almak.
• Faaliyetleri sırasında uluslararası sağlık turistine ait elde ettiği her türlü bilgi hususunda, 24/3/2016 tarihli ve 6698 sayılı Kişisel Verilerin Korunması Kanununa uygun bir şekilde hareket etmek.
• Faaliyetlerine ilişkin tüm evrakları, ilgili mevzuatında belirlenen sürelerle saklamak.
• Uluslararası sağlık turisti ve beraberinde gelenlere sunacağı hizmetler hakkında ayrıntılı bilgi vererek, bilgilendirilmiş onamını almak. (Bilgilendirme elektronik ortamda da yapılabilir.)
Uluslararası sağlık turizmi sağlık kuruluşlarında, uluslararası sağlık turistinin kabul, kayıt, teşhis, tedavi, faturalandırma, taburculuk, tercümanlık ve aracı kuruluşlarla ilgili iş ve işlemlerin koordinasyonu ile görevli uluslararası sağlık turizmi birimi oluşturulur. Uluslararası sağlık birimi için bir uzman sorumlu olarak görevlendirilir ve müdürlüğe bildirilir. Bu uzman kişinin, Türkiye’de iki yılı kamu ya da özel sağlık kuruluşlarında olmak üzere, en az beş yıl meslek icrası yaptığını gösteren belgeye sahip olması ve yabancı dil bilgisi seviye tespit sınavında yüz üzerinden en az altmış beş puan alması gerekmektedir.
Sağlık turizmi kapsamında verilen sağlık hizmetinin bedeli, SATURK’un görüşü alınarak Bakanlıkça belirlenmektedir.Uluslararası sağlık turizmi sağlık tesisleri, Bakanlıkça belirlenen sağlık turizmi fiyat tarifesinde belirlenen usul ve esaslara uymak zorundadır.
Türkiye; coğrafi konumu, tarihi yapıtları, kültürel kıymetleri ve turizm alanındaki deneyimi ile kabul görmüş, nitelikli hizmet sağlayan sağlık kuruluşlarını düzenleyerek sağlık turizminde de seçili ülkeler arasında yerini almıştır. Türkiye’de kamu hastanelerinin sayısı oldukça fazladır. Buna rağmen yurt dışından gelen hastalar bu hastaneler arasında bulunan devlet hastaneleri ve üniversite hastanelerini, eğitim ve araştırma hastanelerini de tercih etmektedirler. Bu hastanelere kıyasla özel hastaneleri daha fazla tercih etmektedirler. Sağlık Turizmini sadece hastanelerde sağlanan hizmetler olarak algılamamak gerekir. Türkiye’nin iklimi, termal kaynakları, talassoterapi olanakları, yaylaları ve bu doğal güzelliklerin yanında Türk Hava Yolları gibi dünyanın her yerine uçuş imkanı sağlayan güvenilir bir firmasının olması Türkiye’yi sağlık turizmi açısından önemli bir yere taşımıştır.
Türkiye, 42 tane JCI ile akredite olmuş uluslararası standartlarda akredite edilmiş sağlık kuruluşuna sahiptir. İstanbul, Ankara gibi büyük şehirlerimiz başta olmak üzere birçok şehrimizdeki özel, kamu ve üniversite hastaneleri dünyadaki en yüksek teknoloji ile hazırlanmıştır. Ülkemizde Joint Commission International akreditasyonuna sahip kuruluşları şöyle sıralayabiliriz;
• Acıbadem Kadıköy Hastanesi
• Acıbadem Kocaeli Hastanesi
• Acıbadem Kozyatağı Hastanesi
• Bayındır Hastanesi Söğütözü
• Medline Adana Hastanesi
• Çukurova Üniversitesi Tıp Fakültesi Merkez Labarotuvarı
• Dünya Göz Hastanesi
• Güven Hastanesi
• Universal Ege Sağlık İzmir Hastanesi
• Florence Nightingale Gayrettepe Hastanesi
• Hacettepe Üniversitesi Erişkin Hastanesi
• Memorial Şişli Hospital
• Florence Nightingale Kadıköy Hastanesi
• Medical Park Sağlık Grubu - Antalya Hastanesi
• Medical Park Sağlık Grubu - Bahçelievler Hastanesi
• Medical Park Sağlık Grubu - Bursa Hastanesi
• Medical Park Sağlık Grubu - Göztepe Hastanesi
• Medicana International Ankara Hastanesi
• Medicana International İstanbul Hastanesi
• Medline Alarm Sağlık Hizmetleri A.Ş.
• Ortopedia Hastanesi
• Medicana Çamlıca Hastanesi
• Medicana Bahçelievler Hastanesi
• Sema Hastanesi
• Türk Kızılay Derneği Orta Anadolu Bölgesel Kan Merkezi
• Uludağ Üniversitesi Sağlık Uygulama ve Araştırma Merkezi
• Yeditepe Diş Hastaneleri
• Florence Nightingale Şişli Hastanesi
• HRS Ankara Kadın Hastalıkları Doğum Hastanesi
• International Hospital
• Acıbadem Bursa Hastanesi
• Acıbadem Maslak Hospital
• Amerikan Hastanesi
• Anadolu Sağlık Merkezi
• Bayındır Hastanesi Kavaklıdere
• Hisar Intercontinental Hospital
• Kent Hastanesi
• Konak Hastanesi
• Memorial Antalya Hastanesi
• NP İstanbul Nöropsikiyatri Hastanesi
• Pendik Bölge Hastanesi
• TDV 29 Mayıs Hastanesi
• TOBB ETÜ Hastanesi
• Türk Kızılayı Ege Bölge Kan Merkezi
• Universal Taksim Alman Hastanesi
• Yeditepe Üniversitesi Hastanesi
• Şifa Üniversitesi Bornova Sağlık Uygulama ve Araştırma Merkezi
Akreditasyon sistemleri devlet tarafından kontrollü bir şeklide yapılabileceği gibi gönüllü de yapılabilmektedir. Türkiye’de hükümet tarafından yürütülen "Sağlıkta Dönüşüm Programı" sağlıkta niteliğin arttırılması ve akreditasyonun önemini vurgulamak istemiştir. Sektördeki tüm bireyler göz önünde bulundurulmuş ve gelişmiş ülkelerdeki örnekler araştırılarak “Ulusal Kalite ve Akreditasyon Kurumu” kurulmuştur. Uluslararası alanda akreditasyon belgesine sahip olan sağlık kuruluşları, sağlık hizmeti için yurt dışına çıkacak olan hastalar için büyük önem taşımaktadır.
Uluslararası alanda alınan akreditasyon belgesi, o sağlık kuruluşunun belirli bir standartta hizmet verdiğinin göstergesidir. Sağlık kuruluşlarını akredite eden en önemli kuruluşlardan birisi Joint Commission International’dır. Sağlık kuruluşlarının Joint Commission International belgesine sahip olmaları, ülkemize sağlık turizmi için seyahat eden kişilerin ulaşımlarını ve konaklamalarını kolaylaştırmaktadır. Akreditasyon kuruluşlarının tanınmasını sağlar. Akreditasyon belgesinin olumlu yönleri kadar olumsuz yönleri de vardır. Bunlardan bazıları; Hem çalışanların hem de yöneticilerin iş yükü miktarı artar. Standartları karşılayabilmek için daha fazla maddi imkan, malzeme, cihaz gerekmektedir. Denetim maliyeti ve üyelik ücreti için yapılan yüksek harcamalar olumsuz yönlerdendir.
Sağlık Bakanlığı, Sağlık Turizmini geliştirmek için birçok yeni proje hazırlamıştır. Bakanlık, hedef olarak on iki il belirlemiştir. Bu şehirlere yatırımlar yaparak daha fazla turist çekmeyi planlamaktadırlar. Sağlık Turizmi’nin gelişmesi için yapılan projelerden bazıları şunlardır;
• Sağlık Turizmi Bolu'da Hayat Bulacak
• Erzurum'dan Turizme Sağlıklı Katkı
• İstanbulSağlık Turizmi Odaklı, Kapasite Güçlendirme, Marka Oluşturma ve Küresel Rekabet Edilebilirlik Projesi
• Antalya Eğitim ve Araştırma Hastanesi’nin Sağlık Turizmi Kapsamında Hastane Otelcilik Hizmetlerinin Geliştirilmesi Projesi
• Edirne Sağlık Turizmi Liderleri
• Batı Aydın Mavi Deniz Sağlıklı Gülüşler Sağlık Turizmi Altyapı Projesi
• Sağlık ve Turizmde Kütahya'yı Keşfedin Projesi
• Sağlık Turizmi Van Destinasyonu
• Sağlık Turizmi Trakya Destinasyonu
• Sağlık Turizmi Kapsamında İstanbul’da Bir İlk Kamu Sağlık Hizmetlerinde Uluslararası Akreditasyon Sisteminin Kurulması
• Medikal İngilizce Projesi
• Kayseri Sağlık Turizmi Personelinin İngilizce Eğitimi
• Trabzon Sağlık Turizmi Kapsamında Kurumsal Kapasitenin Geliştirilmesi Projesi
Firmaların, Sağlık Turizmi Yetki Belgesi alabilmeleri için bakanlık tarafından tanımlanan kriterlere uymaları gerekmektedir. Taşınması gereken kriterler şunlardır;
• Kalite değerlendirmesinden en düşük 85 puan aldığını gösteren belge
• Uluslararası Sağlık Turizm Birimi kurduğuna dair mesul müdür tarafından imzalanmış resmi yazı
• USTB kurluşunda görev yapan doktor ve diğer çalışanların yabancı dil yeterliliğini gösteren belgeler
• Sağlık Bakanlığı tarafından verilmiş ruhsat ve faaliyet izin belgeleri
• İmza sirküleri
• Doldurulmuş yetki belgesi başvuru formu
• Sağlık turizmi alanında hizmet verecek doktorların mesleki geçmişini gösteren internet sitesi ekran görüntüsü ya da mesul müdür imzalı taahhütname
• Sağlık kuruluşu tüze kişiliği adına açılmış ve Dolar ya da Euro gibi yabancı para cinsinden banka hesaplarının IBAN bilgileri
• Uluslararası sağlık turistine yapılan tüm işlemlerin otomasyon sistemlerinden takip edildiğini gösteren mesul müdür imzalı olan taahhütname
• Mesul müdür tarafından imzalanmış madde 10 taahhütname bulunmalıdır.
• Sağlık turizmi yetki belgesi alacak aracı kurumlar için gerekli şartlar şu şekildedir;
• Sağlık Turizmi Yetki Belgesi sahibi en az 3 sağlık tesisi tarafından imzaladığı protokol örneklerini sunmalıdır.
• Acentenin faaliyetlerini barındıran şirketin ana sözleşmesinin yer aldığı Ticaret Sicil Gazetesi
• İmza sirküleri
• Firmayı temsil etmeye yetkili olan kişi ya da kişilerin ticari sicil tasdiknameleri
• Firmayı temsil etmeye yetkili olan kişi ya da kişilerin kimlik fotokopileri
• Firmayı temsil etmeye yetkili olan kişi ya da kişilerin adli sicil beyanları
• Firmaya ait vergi levhası
• Islak imza ve kaşeli mali müşavir tarafından onaylanan kurumlar beyannamesi
• İki tanesi firmada iki tanesi de çağrı merkezinde olacak şekilden az 4 personele ait dil yeterlilik belgeleri. Bu personeller ÖSYM tarafından yapılan sınavlarda en az 65 ya da bu puanın eş değerini almalıdır. Bu sınavlardan birine ait sonuç belgesi ya da Avrupa dil portfolyosunda en az B2dil seviyesini tasdik eden belge.
• Bir tanesi Türkçe, diğeri ise İngilizce zorunlu olmak üzere en az 3 dilde yayında olan web sitesi. Web sitesinde sağlık turisti için ulaşım, konaklama ve çevre gibi detaylar hakkında bilgi alabilmelidir. Ayrıca anlaşmalı sağlık tesislerinin bilgi alt yapısına da yer verilmelidir.
• Doldurulmuş yetki belgesi başvuru formu
• Acente unvanını gösteren taahhütname
• Madde taahhütnamesi
• Yetki belgesi başvurusu için başvuru dilekçesi
Türkiye’de, Sağlıkta Dönüşüm Programı ile Sağlık Turizmi devlet tarafından desteklenmektedir. Bu alanda hizmet veren kuruluşlara vergi indirimi uygulayarak teşvik etmektedir. Yayımlanan tebliğ ile birlikte “Sağlık alanında Türkiye’de yerleşmiş olmayan kişilere hizmet veren işletmelerin münhasıran bu faaliyetlerinden elde ettikleri kazancın %50’sinin beyan edilen kurum kazancından indirilebileceği” kararı verilmiştir. Döviz Kazandırıcı Hizmet Ticaretinin Desteklenmesi ismiyle yayımlanan tebliğde, bazı sektörlerde uygulanan pazara giriş, yurt dışı tanıtım, yurt dışı birim, belgelendirme, ticaret heyeti, alım heyeti ve danışmanlık desteklerinin Sağlık Turizmi için de geçerli olduğu açıklanmıştır. Bakanlığın belirlemiş olduğu ülkelerden sağlık turizmi hizmeti için ülkemize gelen hastaların uçuş giderleri yüzde elli oranında karşılanmaktadır. Sağlık turizmi alanında faaliyet gösteren kuruluşların yurt dışında yapacakları tanıtımlar için devlet desteği sağlanmaktadır. Ayrıca bu kuruluşların yurt dışında açtıkları birimlerinin dört yıllık kirasını da karşılamaktadır. Firmaların uluslararası pazarlarda faaliyet gösterebilmeleri için mecbur oldukları belge, sertifika ve akreditasyonlara ilişkin giderlere de devlet desteği sağlanmaktadır. Devlet desteği, ticaret heyeti ve alım heyeti desteği ile danışmanlık desteği alanında da geçerlidir.
Sağlık göstergeleri bir ülkenin yaşanabilirlik kalitesini ortaya çıkarması açısından önemlidir. Yurt dışından hasta kabul etme ve tatile gelen turistlere sağlık hizmeti verme günümüzde çok daha fazla tercih edilmeye başlanmıştır. Ülkeler arası yapılan anlaşmalar sayesinde işi kolaylaşan hastalar anlaşmalı ülkelerden sağlık hizmeti almayı tercih etmektedirler. Uluslararası Sağlık Turizmi pazarında birçok Asya ülkesi önemli yer tutmaktadır. Özellikle Hindistan oldukça düşük fiyatlara sağlık hizmeti vermesi açısından büyük önem taşımaktadır. Tayland, Singapur, Güney Kore ve Malezya sağlık turizmi sektöründe iyi yerlere gelmiş ülkelerdendir.
2010’dan sonra Sağlık Bakanlığı’nın yetkili ünitelerince kayıtlar tutulmaya başlanmıştır. Türkiye İstatistik Kurumu, Türk Seyahat Acenteleri Birliği, Sağlık Turizmi Daire Başkanlığı gibi kuruluşlar tarafından Sağlık Turizmi hakkında tutulan kayıtlar bulunmaktadır. Ülkemize yıllık 40 milyon civarında yabancı turist gelmektedir. 2010 yılında 109 bin olan turist sayısı Irak, Libya, Rusya ve Almanya’dan gelen turistlerle 2014 yılında 583 bin kişiye ulaşmıştır.
Sağlık Turizmi istatistikleri incelendiğinde bu sektörün ülke ekonomisine ciddi gelir sağladığı görülmektedir. Özellikle son on beş yılda sağlık turizminde önemli yerlere gelinmiştir. Devletin yayımladığı kalkınma planlarında “Turizmin değişen tüketici tercihlerini dikkate alınarak geliştirilecek yeni alanlarla turizm mevsiminin yılın tamamına ve turizm potansiyeli olan ancak bu güne kadar yeterince ele alınmamış bölgelere yayılmasına yönelik tedbirler alınacaktır. Turizmin mevsimlik ve coğrafi dağılımını iyileştirmek ve dış pazarlarda değişen tüketici tercihlerini de dikkate alarak yeni potansiyel alanlar yaratmak amacıyla golf, kış, dağ, termal, sağlık, yat, kongre turizmi ve eko turizm ile ilgili yönlendirme faaliyetleri sürdürülecektir” diye belirtilmiştir. Bu kalkınma planının olumlu etkileri istatiklerde artışlarla kendini göstermeye başlamıştır. “Sağlık turizmi başta olmak üzere, kongre turizmi, kış turizmi, kruvaziyer turizmi, golf turizmi ve kültür turizmine ilişkin altyapı eksiklikleri tamamlanarak pazarın çeşitlendirilmesi sağlanacak ve alternatif turizm türlerinin gelişimi desteklenecektir.” Planlarda söylendiği gibi sağlık turizmine son yıllarda büyük yatırımlar yapılmış ve bu yatırımların karşılığı alınmıştır. İstatistiklere bakıldığında ülkemize giren turist sayısı her geçen yıl artmıştır. Bunun en büyük sebeplerinden birisi de sağlık turizmidir. Fakat bu ülkemiz hala sağlık turizminde hedeflenen seviyeye ulaşamamıştır.
2013 yılı Sağlık Turizmi raporuna göre, ülkemiz sağlık hizmeti için seyahat edilen ilk on ülke arasına girememiştir. Bu on ülke arasında yer alamamasına rağmen rekabetçi bir ülke olarak görülmektedir. İstatikler doğrultusunda, sağlık hizmeti için ülkemize gelen hasta sayısının en büyük bölümünü Medikal Turizm oluşturmaktadır. Bu hastaların büyük bir çoğunluğu ise özel kuruluşları tercih etmektedir. Bunun sebebi kaliteli sağlık hizmetini ülkemizde çok düşük fiyatlara sağlamamızdır. 2012 yılında kamu ve özel hastaneler gelen yabancı hasta oranları incelendiğinde %91,3 özel hastaneleri, %4,9 devlet hastaneleri, %2,7 eğitim ve araştırma hastaneleri ve %1,1 oranında üniversite hastanelerini tercih ettikleri gözlenmiştir. Verilere göre, ülkemize medikal turizm kapsamında en çok gelen ülkeler Libya, Almanya, Irak; turistin sağlığı kapsamında gelen en çok ülkeler Rusya, Almanya, İngiltere; ikili anlaşma kapsamında en çok gelen ülkeler Afganistan, Sudan, Arnavut; SGK kapsamında en çok gelen ülkeler ise Almanya, Hollanda, KKTC’dir.
Bakanlığın 2018 senesindeki verilerine göre sağlık turizmi için Türkiye’ye gelen turist sayısı yaklaşık 178 bine ulaşmıştır. Bu hastaların büyük bir çoğunluğu, %67’si özel hastaneleri, %24’ü kamu hastanelerini, %9’u da üniversite hastanelerini tercih etmiştir. Ülkemize gelen bu yabancı hastaların %27’si Joint Commission International tarafından akredite edilmiş hastaneleri, %72’sı ise akredite edilmemiş hastaneleri tercih etmiştir. Yani bu durumda Türkiye’ye gelmiş olan her dört hastadan birinin akredite edilmiş sağlık kuruluşlarını tercih ettiği gözlemlenmiştir. Yurt dışından gelen vatandaşların tedavi amaçla tercih ettiği ilk on özel hastaneyi şöyle sıralayabiliriz;
• Özel Anadolu Sağlık Merkezi Hastanesi
• Özel Alanya Anadolu Hastanesi
• Özel Akdeniz Hastanesi
• Bahçelievler Özel Medical Park Hastanesi
• Maslak Özel Acıbadem Hastanesi
• Göztepe Özel Medical Park Hastanesi Kompleksi
• Özel Bilgi Hastanesi
• Ataköy Özel Dünya Göz Hastanesi
• Ankara Özel Medicana International Hastanesi
• Özel Bayındır Hastanesi
Sağlık Turizmi özellikle son yıllarda büyük bir ivme kazanan önemli bir sektördür. Türkiye, sağlık turizminde son otuz yılda ciddi bir gelişme göstermiştir. Ülkemizde sağlık turizmi ciddi bir gelir kaynağı olduğu için devlet tarafından desteklenmektedir. Sağlık turizmi işletmeciliği yapabilmek için gerekli olan ilk kriter bir turizm acentesi sıfatına sahip olmaktır. Sağlık turizmi ruhsatı bulunan acenteler Sağlık Bakanlığı’nın kurallarına uygun olmak zorundadırlar. Normal şartlarda sağlık hizmetlerinin reklamını ve pazarlamasını yapmak yasaktır. Sağlık turizminde bu durum söz konusu değildir. Ancak tabiki bu sektörün de sınırları ve kuralları vardır. Sağlık Turizmi Şirketleri, bu hizmetlerden yararlanmak isteyen hastalara bilgiler verip farklı seçim şansları sunar. Hasta seçimini kendisi yapar ve burada rekabet önemli bir unsur haline gelir. Sağlık Bakanlığı’nın kurallarına göre hastalara kendi dilinde hizmet vermek zorunludur. Bu durumda hastalarla iletişim içinde bulunan kişilerin dil bilmesi ve iletişiminin kuvvetli olması gerekmektedir. Sağlık Turizmi Şirketleri, hastaların konaklama, yeme-içme, ulaşım, gibi ihtiyaçlarını da karşılamak zorundadır.
Doktorlar ve sağlık kuruluşları sağlık turizmi şirketi kuramazlar. Sağlık turizmi yalnızca bakanlığın şartlarına uyan sağlık turizmi acenteleri tarafından yapılabilir. Sağlık Turizmi Şirketleri, hastalara ulaşır ve iletişimi sağlar. Hastaları bulabilmek için, yurt dışındaki pazarlarda ve hasta çekmek istediğiniz ülkelerde tanıtımlar yapmanız gerekmektedir. Dijital ortamlarda aktif olmak bu tanıtımlar için önemli bir avantajdır. Hastalara ulaştıktan sonra önemli olan iletişimdir. Hastanın şartları anlayabileceği ve kendini iyi ifade edebileceği bir ortam sağlamak yine Sağlık Turizmi Şirketinin görevlerindendir. Hızlı bir iletişim sağlamak gerekir. Hastaya birden fazla seçenek sunmak ve bu seçeneklerin detaylı ve eksiksiz bir şekilde anlatılması gerekmektedir. Hasta seçimin yaptıktan sonra gerekli prosedürler gerçekleştirilir ve Sağlık Turizmi Şirketi anlaşmayı yapmış olur. Şirketlerin görevi burada sona ermez. Asıl görevleri, vaat ettiği imkanları ülkemizde en güzel şekilde sağlayabilmek ve hastayı mağdur etmemektir. Sağlık Turizmi Şirketleri, hastaya tedavisi boyunca eşlik edecek bir de rehber tedarik etmek zorundadır.
Türkiye Sağlık Turizmi’nin amacı; Sağlık Turizmine ülkemizde hak ettiği değeri kazandırmak, ülke kalkınmasına sağlık alanında hizmet etmek, konu ile ilgili sektör ve talepçiyi buluşturmak, sistematik bilgi ve bilgi kaynağına ulaşımı sağlamaktır. Bu dernek 2005 yılında kurulmuştur. Türkiye Sağlık Turizmi Derneği’nin; sağlık Turizmi hizmeti veren Kurum ve Kuruluşların işleyişinin, standardizasyonun belirlenmesinde, yurt içi ve yurt dışı araştırma, geliştirme ve çalışmalar yapmak. Sağlık Turizminin çeşitlendirilmesi için; planlı tedavi, diyaliz hastalarına tatil organizasyonu, kaplıca turizmi, yaşlılara, özürlülere tatil köyleri gibi projelerin hayata geçirilmesi için çalışmalarında bulunmak gibi hedefleri vardır. Merkezi Ankara olan bu dernek, sağlık turizmi sektöründe faaliyet gösteren meslek kuruluşları, STK'lar, özel kuruluşlar ve resmi kurumların işbirliğini temin eder. Ulusal, uluslararası mevzuatları ve AB mevzuatını takip ederek gelişmelerden tarafları haberdar edip sağlık turizmi sektöründe dayanışmayı sağlamaktadır.
Sağlık Turizmi Derneği, yaptığı çalışmaları yayımladıkları bir yönetmelikte şöyle sıralamıştır;
• Alternatif Turizm ve Sağlık Turizmi alanlarında yazılı ve görsel yayınlar hazırlar.
• Alternatif Turizm ve Sağlık Turizmi alanlarında faaliyet gösterebilecek müesseseler kurarak veya kiralayarak işletir veya mevcutlarıyla işbirliğine girer ve ortaklık yapar.
• Yurt içinde ve yurt dışında Sağlık Turizmi ile bu konulardaki araştırmalar için komisyonlar kurarak çalışmalar yapar.
• Derneğe gelir sağlamak için sağlık, sağlık turizmi ve kaplıca turizmi alanında ticarî faaliyetlerde bulunur.
• Gerektiğinde derneğin faaliyetleri ve geliştirilmesi için dernek üyelerinden veya dışardan ücreti mukabilinde eleman çalıştırır.
• Gerekli hukukî izinleri alarak yazılı ve görsel her türlü yayında bulunur. Bu alanda faaliyet gösteren yayın kuruluşları ile iş birliği yapar.
• Sergiler, geziler, eğlence, temsil, konser, spor yarışması ve konferanslar düzenler.
• Üyelerinin meslekî eğitimine ve sosyal ihtiyaçlarına yönelik olarak misafirhaneler, lokal, sandık, her türlü eğitim ve sosyal tesisler açar, işletir, işlettirir.
• Dernek, amaçlarını gerçekleştirmek ve topluma yol göstermek için ihtiyaca göre çalışma grupları ve komisyonlar oluşturur.
• Özellikle dernek amaçları arasında belirtilen hususlara ilişkin olarak çalışmalarda ve hizmetlerde bulunan kimselere ödüller verir.
• Dernek, kendi adına menkul ve gayrimenkul mallar alır satar.
• Üyeleri ve oluşturacağı çalışma grupları aracılığıyla üçüncü kişilere bedeli karşılığında projeler, raporlar hazırlar, bilirkişilik yapar.
Sağlık turizmi için hizmet almak isteyen hastalar tedavi süresi boyunca neler olacağını ve nasıl bir tedavi alacağı hakkında bilgi sahibi olmak ister. Aynı şekilde sağlık kuruluşlarının ise bu süreci planlamak ve maliyet hesaplamak için doğru ve detaylı bilgi edinmeye ihtiyacı olur. Bu noktada devreye Sağlık Turizmi Danışmanlık Hizmetleri girmektedir. Tedavi planları ve masrafları hakkındaki detaylar seyahat öncesinde yapılan görüşmelerde hastaya bildirilmelidir. Bu sorumluluğu Sağlık Turizmi Danışmanları üstlenmektedir. Hastanın önceden bilmesi gereken her şeyi anlatarak sağlık kuruluşları ve hasta arasında bir nevi köprü görevi görmektedir. İki tarafında anlayacağı dilde çeviriler yaparak anlaşmayı sağlar. Hastanın özel bilgilerini korur. Hastanın isteklerini ve beklentilerini dinleyerek memnun etmeyi hedefler. Sağlık kuruluşlarının tedavi ve sunduğu hizmetleri hastaya bildirir. Hastanın verilerini hastaneye ulaştırır ve bu bilgilerin sonuçlarını hastaya bildirir.
Teknoloji her sektörü etkilediği gibi Sağlık Turizmi sektöründe de büyük etkileri vardır. İnternet ortamında gerçekleşen alım satım, tanıtım ve pazarlama stratejileri sağlık turizmine katkı sağlamıştır. E-turizm sayesinde sağlık kuruluşları daha etkili ve daha maliyetsiz tanıtım yapma şansı yakalamışlardır. Hastalar, firmaların fiyat bilgilerine, doluluk oranlarına ve şartlarına kolayca ulaşabilmektedir. Her yerden ulaşılabilen bu portal E-turizm açısından iyi ve başarılı bir örnektir. Hastalar bu portal üzerinden ülkemizin sağlık turizmi yönetmeliği hakkındaki birçok bilgiye ulaşabilmektedir.
Türkiye, Sağlık Turizmi açısından oldukça başarılı olan ve sunduğu kaliteli hizmetlerle yurt dışından çok fazla turist çeken bir ülkedir. Bu sektöre olun yoğun ilgi dolayısıyla Sağlık Turizmi Acentaları da etkiler. Sağlık turizmi acentaları hem turizm hem de sağlık acenteliği hizmetlerini beraber içerir. Sağlık Turizmi Acentaları insanlara sağlık hizmeti sunarken bir taraftan da tatil yapmalarını sağlayarak maddi kazanç sağlamaktadır. Acentalar, yurt dışından ülkemize sağlık hizmeti almak için gelen hastaların seyahat ve tedavi süreçlerini planlamaktadırlar. Bir hasta tedavi için ülke değiştirdiğinde sağlık dışında konularda da yardıma ihtiyaç duyar. Acentalar bu noktalarda hizmet veren kurumlardır. Acentalar hastayı sağlık kuruluşlarına ulaştırarak hastanedeki işlemlerini takip eder. Hastanın güvenliğini sağlar ve hastanın sağlık kuruluşuyla iletişiminde de kolaylık sağlar. Kısacası hasta ile sağlık kuruluşları arasındaki iletişimi sağlayan kurumlardır.
